Jak zrobić mydło bez wodorotlenku sodu? Czy to możliwe?

Jak zrobić mydło bez wodorotlenku sodu? To jedno z najczęściej zadawanych przez miłośniczki kosmetyków naturalnych i domowego DYI pytań. Wiele osób obawia się tego groźnie, bo bardzo chemicznie brzmiącego terminu – wodorotlenek sodu. Czym on tak naprawdę jest i czy możliwe jest zrobienie mydła bez tego składnika?

Aby odpowiedzieć na pytanie dotyczące robienia mydła bez wodorotlenku sodu najpierw trzeba wyjaśnić, czym jest… samo mydło. Mydła są solami kwasów tłuszczowych, które powstają na skutek reakcji tłuszczów z zasadami. Tą zasadą, której używa się do produkcji mydła jest właśnie wodorotlenek sodu, rzadziej wodorotlenek potasu. Dzięki temu pierwszemu powstają mydła w kostce, a dzięki drugiemu – mydła w postaci pasty.

Zdania na temat tego, kiedy powstało mydło, są podzielone. Naukowcy przypuszczają, że mogło do tego dojść tysiące lat temu i to przez przypadek. Być może jakaś osoba coś gotowała, a gorący olej z naczynia wpadł do kałuży z popiołu, utworzonej na ziemi. Kolejnym przypuszczeniem jest to, że ten odkrywca mimo woli postanowił z nową substancją jednak poeksperymentować i odkrył jej właściwości czyszczące.

Do stworzenia mydła są bowiem potrzebne trzy elementy: woda, tłuszcz i… popiół. Popiół ten musi jednak zostać poddany ługowaniu wodą. Historycznie powstały w ten sposób ług był wodorotlenkiem potasu, dzisiaj do produkcji mydeł używa się zazwyczaj wodorotlenku sodu.

Czy możliwe jest zrobienie mydła bez wodortlenku sodu?

Nie jest to możliwe zrobienie mydła bez wodorotlenku sodu, ponieważ bez tego składnika powstaje detergent, a nie mydło. Co prawda często, np. w ramach organizowanych przez różne firmy czy instytucje atrakcji, głównie dla dzieci, istnieje możliwość samodzielnego zrobienia sobie mydła. Dzieci żadnych tłuszczów z zasadami nie łączą, a dostają w ręce już gotową bazę mydlaną. Jednak i do jej przygotowania użyto wodorotlenku sodu, tylko zrobiono to wcześniej.

Wiele z płynów do mycia, szamponów, mydeł w płynie to właśnie wspomniane wyżej detergenty, a nie prawdziwe mydła. To produkty powierzchniowo czynne, jednak wytwarzane ze związków chemicznych takich jak np. laurylosiarczan sodu, od którego nazwy pochodzi słynny skrót SLS. Dzięki niemu detergenty ładnie się pienią, jednak nie można ich nazywać produktami naturalnymi. W przeciwieństwie do mydła wytworzonego, nie z użyciem SLS, a na bazie wody, wodorotlenku sodu lub potasu, tłuszczów.

Jak przgotowuje się mydło z wodorotlenkiem sodu?

Wiemy już, że nie jest możliwe przygotowanie mydła bez wodorotlenku sodu, ale jak to zrobić z jego udziałem? Zanim przystąpisz do robienia mydła pamiętaj, że na skutek twojego działania dojdzie do reakcji chemicznej, warto więc zadbać o swoje bezpieczeństwo i chronić oczy, ubierając okulary, a także założyć rękawiczki, fartuch lub bluzkę z długim rękawem.

Metoda zmydlania na zimno

Choć w nazwie ma „na zimno”, tak naprawdę podczas wytwarzania mydła tę metodą temperatura sięga nawet 80˚C, jednak później w szybkim tempie opada. Najpierw do roztopionych tłuszczów (np. oliwy z oliwek, oleju rzepakowego, olej kokosowego, masła shea) należy dodać wodorotlenek sodu. Oczywiście wszystko musi przebiegać w odpowiednich proporcjach, a do tego niezbędna jest wiedza o saponifikacji (SAP) konkretnych tłuszczów. Nie można dodać ani zbyt dużo wodorotlenku sodu, ani tłuszczu. Aby dokładnie określić wartość SAP, skorzystaj np. z wygodnych kalkulatorów online lub zaufanych poradników na temat samodzielnego przygotowywania mydła, w których znajdziesz tzw. tablice zmydlania. Zawsze jednak lepiej dodać o około 3 procent tłuszczu więcej niż mniej.

Gdy proces zmydlania na zimno już się rozpocznie, przelej masę do formy. Po zakończeniu procesu otrzymasz mydło w składzie z gliceryną, która wytrąca się w czasie zmydlania oraz niezmydlonych tłuszczów, pozostałych po wykonywaniu tej czynności. Tak przygotowane naturalne mydła, z dodatkiem m. in. lanoliny, czarnego węgla, ak przygotoeujr du rdziegciu i olejków eterycznych znajdziesz w ofercie Czterech Szpaków.

Metoda zmydlania na gorąco

Początek przebiega tak samo – mieszasz tłuszcze z wodorotlenkiem sodu, jednak zamiast przelać je do mydlanej foremki, zaczynasz je podgrzewać, by przyspieszyć proces zmydlania. Gotowanie kończy się, gdy dojdzie do przereagowania wodorotlenku z tłuszczami. Możesz to zaobserwować przy pomocy fenoloftaleiny. Wystarczy nalać do szklanki alkohol – np. spirytus i dodać do niego około 3 kropli fenoloftaleiny, a następnie umieścić w naczyniu także przygotowane mydliny. Jeśli ich barwa się nie zmieni, oznacza to, że można bezpiecznie korzystać z mydła, ponieważ nie znajdują się wodorotlenki. W procesie zmydlania na gorąco powstaje m. in. słynne mydło z Aleppo.

Jakie korzyści daje stosowanie mydła przygotowanego z użyciem wodorotlenku sodu?

Mydło przygotowane z użyciem wodorotlenku sodu jest naturalnym produktem, który nie podrażnia skóry, nie wysusza jej, ale też nie powoduje łojotoku. W procesie jego przygotowywania powstaje gliceryna, znana ze swoich właściwości nawilżających – składnik ten zatrzymuje wodę w organizmie. W fabrycznie wyprodukowanych mydłach często natomiast gliceryny brakuje. Jak widać, nie ma się co obawiać wodorotlenku sodu. Ba! Bez niego mydło to nie mydło.

Autorka:
Anna Sierant

Źródła:
https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Sodium-hydroxide [dostęp z dn. 14.10.2020]
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6225244/ [dostęp z dn. 14.10.2020]
https://www.chemicalsafetyfacts.org/sodium-hydroxide/ [dostęp z dn. 14.10.2020]