Skóra atopowa u dorosłych - objawy i pielęgnacja skóry z AZS
Atopowe zapalenie skóry (AZS) czasami zwane egzemą to wyzwanie, które dotyczy dzieci i osoby dorosłe. Chorobie towarzyszą sucha skóra, uporczywy świąd i podatność na podrażnienia, które mogą znacząco obniżyć komfort życia. Jest to schorzenie o charakterze przewlekłym i nawrotowym. W leczeniu istotnym czynnikiem jest odkrycie głównych mechanizmów powodujących tę dolegliwość. Jak rozpoznać objawy skóry atopowej i zadbać o nią, by przywrócić jej równowagę? Podpowiadamy w dzisiejszym artykule.
Jakie są objawy AZS?
Przebieg atopowego zapalenia skóry może wyglądać różnie, w zależności od nasilenia choroby.
Skóra atopowa charakteryzuje się:
- suchością - staje się wyjątkowo sucha, szorstka i łuszcząca, jest bardziej podatna na podrażnienia, co może prowadzić do pęknięć i uszkodzeń, może występować uczucie napięcia, zwłaszcza po kontakcie z wodą lub w suchych warunkach atmosferycznych,
- świądem - swędzenie jest jednym z głównych objawów AZS, może być bardzo intensywne, szczególnie w nocy, świąd nasila się w wyniku podrażnienia skóry, a drapanie może prowadzić do pogorszenia jej stanu i zwiększyć ryzyko infekcji,
- zmianami skórnymi - na skórze pojawia się wysypka atopowa (czerwone, swędzące plamy), które mogą przejść w wypryski, pęcherzyki lub strupy, naskórek staje się opuchnięty i zaczerwieniony, a w miejscach zapalenia mogą pojawić się wysięki i wydzielina (w szczególności w ostrych stadiach choroby),
- zgrubieniami skóry - w wyniku długotrwałego drapania i stanu zapalnego skóry może powstać lichenifikacja, czyli pogrubienie skóry,
- stanami zapalnymi - które utrzymują się przez długi czas i mają swoje okresy zaostrzeń oraz remisji,
- zmianami w kolorze skóry - efektem przewlekłego stanu zapalnego są hiperpigmentacje (ciemniejsze plamy) lub hipopigmentacje (jaśniejsze plamy) powstałe po jego ustąpieniu.
Miejsca występowania zmian skórnych
U dorosłych zmiany skórne mogą pojawić się głównie w miejscach zgięć, takich jak łokcie, kolana, szyja, twarz, a także na dłoniach i stopach oraz w okolicach oczu i ust.
Co powoduje atopowe zapalenie skóry?
Chociaż dokładna przyczyna AZS nie jest do końca znana, istnieje kilka głównych mechanizmów, które przyczyniają się do rozwoju tej choroby. Oto najczęstsze przyczyny atopowego zapalenia skóry:
Czynniki genetyczne
AZS jest chorobą, która ma silne podłoże genetyczne, co oznacza, że osoby mające w rodzinie historię chorób atopowych (np. astma, alergie, egzema), są bardziej narażone na jej rozwój. Występowanie mutacji w genach kodujących białka odpowiedzialne za funkcjonowanie bariery skórnej, takie jak filagryna, może zwiększać ryzyko rozwoju AZS.
Czynniki immunologiczne
U osób chorych na AZS układ odpornościowy reaguje w sposób nadmierny na alergeny (np. roztocza, pyłki, sierść zwierząt), co prowadzi do przewlekłego stanu zapalnego skóry.
Zaburzenia bariery ochronnej skóry
Skóra, która posiada defekt bariery ochronnej, łatwiej ulega uszkodzeniom i utracie wody. Prowadzi to do nadmiernej suchości skóry, a także zwiększa podatność na infekcje oraz penetrację alergenów i innych mechanizmów drażniących.
Czynniki środowiskowe
Kontakt z alergenami (pyłki roślin, roztocza kurzu domowego, sierść zwierząt czy pleśń), wzrost zanieczyszczeń powietrza (smog, dwutlenek siarki, tlenki azotu, pyły) oraz warunki pogodowe takie jak ekstremalne zmiany temperatury - to wszystko może być przyczyną AZS.
Stres
Zwiększone wydzielanie kortyzolu (hormonu stresu), może pogarszać stan skóry, a także wpływać na funkcjonowanie jej bariery ochronnej. Stres powoduje również osłabienie układu odpornościowego, co również działa wyzwalająco na zaostrzenia objawów atopowego zapalenia skóry u dorosłych.
Infekcje skórne i bakteryjne
Osoby z atopią są bardziej podatne na infekcje skórne, zwłaszcza te wywołane przez bakterie (Staphylococcus aureus) czy wirusy (np. wirus opryszczki). Infekcje te mogą zaostrzać objawy choroby i prowadzić do dalszego pogorszenia stanu skóry.
Niewłaściwa pielęgnacja skóry
Zbyt agresywna pielęgnacja może podrażniać skórę atopową i pogarszać jej stan. Brak lub nieodpowiednie nawilżanie skóry może prowadzić do jej przesuszenia i nasilenia objawów choroby.
- Więcej o pielęgnacji skóry atopowej znajdziesz w artykule: Domowe sposoby na atopowe zapalenie skóry
Jak rozwija się AZS?
Chociaż AZS częściej zaczyna się w dzieciństwie, niektóre osoby mogą doświadczać pierwszych objawów dopiero w dorosłości. Pierwsze epizody zapalenia skóry w wieku dojrzałym manifestują się w odczuwalnym pogorszeniu kondycji skóry. W newralgicznych miejscach można wtedy zauważyć ekstremalne wysuszenie skóry, któremu towarzyszy świąd oraz inne charakterystyczne zmiany skórne.
AZS ma charakter przewlekły, z okresami zaostrzeń i remisji. Objawy mogą ustępować na pewien czas, aby później ponownie się pojawiać pod wpływem różnych aspektów wyzwalających (zmiany pogodowe, alergeny, stres, zanieczyszczenia powietrza). Przewlekłość choroby sprawia, że osoby dorosłe z AZS często borykają się z objawami przez całe życie. Objawy chorych na atopowe zapalenie skóry mogą prowadzić do obniżenia jakości życia i powodować stres, depresję, lęk, a także problemy z samooceną, szczególnie gdy zmiany skórne są widoczne i nasilone. To emocjonalne obciążenie może pogłębiać symptomy i prowadzić do "błędnego koła".
Jak leczyć atopowe zapalenie skóry?
Kluczowe w leczeniu AZS jest regularne nawilżanie skóry, unikanie determinantów wyzwalających oraz stosowanie odpowiednich preparatów leczniczych zaleconych przez dermatologa.
Farmakoterapia:
Leczenie AZS obejmuje stosowanie kortykosteroidów (w postaci kremów lub maści) w okresach zaostrzeń, inhibitorów kalcyneuryny (takrolimus, pimekrolimus), które zmniejszają stan zapalny, oraz leków przeciwhistaminowych w celu złagodzenia świądu.
Zarządzanie stresem
Choroby skóry wiążą się z ogromnym dyskomfortem i poczuciem niskiej samooceny, co często powoduje depresję. W takich przypadkach zaleca się również terapie psychologiczne, które mogą podnieść samoocenę i pomóc w radzeniu sobie ze stresem, który może pogarszać symptomy AZS.
Kosmetyki do skóry atopowej
Odpowiednia pielęgnacja skóry atopowej może pomóc łagodzić objawy i pozwala nam zadbać o to, aby nie narażać wrażliwej skóry na przykre dolegliwości. W szczególności zalecane jest unikanie drażniących substancji i alergenów w produktach kosmetycznych. Mydła i żele pod prysznic powinny być wolne od składników, które wywierają negatywny wpływ na bardzo delikatną skórę (alkohol, SLS, SLES). Do pielęgnacji ciała warto wybierać środki przeznaczone specjalnie dla skóry wrażliwej i atopowej. Najlepiej stosować preparaty bezzapachowe, hipoalergiczne, bez sztucznych barwników i konserwantów.
Podstawą łagodzenia AZS są emolienty w postaci maści, kremów i balsamów, które pomagają w odbudowie bariery ochronnej skóry, utrzymują jej wilgotność i zapobiegają przesuszeniu. Po kąpieli skórę należy zawsze delikatnie osuszyć czystym ręcznikiem pamiętając, aby nie pocierać jej zbyt mocno.
Źródła:
- Glinski, Wieslaw. „[Atopic dermatitis: pathogenesis and treatment--international principle]”. Pneumonologia I Alergologia Polska, t. 70 Suppl 1, 2002, s. 39–40.
- Lodén, Marie. „Role of Topical Emollients and Moisturizers in the Treatment of Dry Skin Barrier Disorders”. American Journal of Clinical Dermatology, t. 4, nr 11, 2003, s. 771–88. PubMed, https://doi.org/10.2165/00128071-200304110-00005.
- Zaleska M, Trojacka E, Savitskyi S, Terlikowska-Brzósko A, Galus R. Atopowe zapalenie skóry – czynniki ryzyka i leczenie [Atopic dermatitis - risk factors and treatment]. Pol Merkur Lekarski. 2017 Aug 21;43(254):87-94. Polish. PMID: 28875976.
